Reactie van Caring Vets n.a.v. het artikel “Mondiale aanpak vereist” (Arts& Auto) waarin wordt besproken hoe zoönosen met het principe van One Health worden aangepakt.

Inleiding

One Health wordt beschreven als het streven om het humane en veterinaire zorgveld nader tot elkaar te brengen in de preventie, signalering, diagnostiek en bestrijding van zoönosen.  Onder de huidige heersende omstandigheden een begrijpelijk, te waarderen en noodzakelijk streven. Maar op de keper beschouwd komt het naar onze mening toch niet veel verder dan een “dweilen met de kraan open”-systeem. 

Zoönosen en veehouderij

Zoönosen zijn zo oud als de mensheid, maar zijn pas een frequent optredend probleem geworden sinds de mens in innig contact met dieren is gaan leven, waarbij de laatste decennia ook de grote aantallen en concentraties van mensen en dieren belangrijke predisponerende factoren zijn geworden.  Bovendien blijkt ook door vernietiging en inperken van de natuurlijke leefomgeving van wilde fauna het contact van deze wilde dieren met mens en landbouwhuisdieren zodanig veranderd, dat ziekteverwekkers vanuit die fauna kunnen overgaan op gedomesticeerde dieren en mensen.  Heederik beschrijft in het stuk de situatie in Nederland terecht als “onze krankzinnig grote veehouderij”. Houben spreekt over Nederland als zijnde uniek in mens- en dierdichtheid.  Alhoewel impliciet aanwezig in het woord krankzinnig, staat nergens met zoveel woorden te lezen, dat die situatie de basis is van vele problemen, m.n. ook van het ontstaan van zoönosen. Het lijkt alsof deze collegae de bestaande situatie in de veehouderij beschouwen als een onwrikbaar gegeven alsof deze zich geheel zelfstandig heeft ontwikkeld buiten onze invloed om. Het tegendeel is natuurlijk waar: wij, de westerse wereld en vooral ook Nederland, hebben gekozen voor dit systeem en zijn daar geheel verantwoordelijk voor. En als wij daarvoor hebben gekozen, is er ook een weg terug. Dat lezen we helaas nergens.

Wel staat geschreven in het artikel: “We moeten er alles aan doen om populaties in de veehouderij gezond te houden én te voorkomen dat eventuele dierziekten overslaan.” In de plaats van de woorden “gezond te houden” had kunnen staan “te verkleinen”.  Alleen dan hadden wij kunnen concluderen dat de collega een échte oplossing van de problemen zoals zoönosen nastreefde en in de basis had willen aanpakken. Maar helaas, het lijkt erop dat collega Houben voorstander is van “een soort van lockdown andersom” waarbij ze doelt op megastallen, waarmee ze de dierpopulaties gezond wil houden. We weten intussen uit ervaring, dat dit een onmogelijkheid is en bovendien een aanfluiting als het gaat om dierenwelzijn en dierenrechten. 

Veehouderij en neokolonialisme

De uitspraak van Ormel, afkomstig uit de conservatieve CDA-vijver, dat men op “wereldniveau met ontzag kijkt naar hoe we de veehouderij intensiveren, mét oog voor innovatie en dierenwelzijn”, is in onze optiek een onzinnige uitspraak. Er zijn tal van publicaties waaruit het tegendeel blijkt. In veel delen van de wereld zit men echt niet meer te wachten op onze milieu-, klimaat- en dieronvriendelijke systemen die bovendien lokaal sociale ontwrichting en afnemende voedselproductie kunnen veroorzaken. Blijkbaar kunnen wij in het westen onze neokoloniale neigingen niet onderdrukken of hebben we geen idee dat we daar mee bezig zijn. 

Veehouderij, systeemdenken en klimaatchaos.

Onlangs was er een publicatie in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde met de titel “Cruciale rol voor de dierenarts in de kringlooplandbouw” waarin college Gerrit Hegen pleit voor systeemdenken. Citaat: “Hegen mist het systeemdenken bij een grote groep dierenartsen”. Hijzelf komt volgens dit artikel helaas niet verder dan “tunneldenken” in een subsysteem waarbij vooral niet getornd mag worden aan de basis van het huidig gehanteerde landbouwsysteem m.n. betreffende de rundveehouderij. Ook hij heeft het over van alles, behalve over vermindering van het aantal dieren, laat staan over stoppen met de productie van dierlijke eiwitten.

Ook Houben zowel als Heederik passen, lijkt het, geheel binnen het bestaande subsysteem en kijken niet verder dan de grenzen daarvan. Maar systeemdenken is moeilijk en complex: er zijn vele subsystemen, onderlinge interacties en positieve en negatieve feedbacks en daardoor is het problematisch om er een vinger achter te krijgen.

Maar er zijn “gelukkig” enkele vaststaande gegevens die als bakens in dat systeemdenken kunnen dienen, zoals:
De productie van dierlijke eiwitten is een belangrijke bron van de toename van broeikasgassen. Wereldwijd wordt uitgegaan van 14 % of meer van die toename. Klimaatverandering, intussen beter te benoemen als klimaatchaos, is een feit, zal voorlopig alleen maar toenemen, wordt door de mens veroorzaakt  en resulteert hier en elders in grote problemen. Daarbij is het essentieel, dat we ons realiseren, dat een probleem zoals klimaatchaos een probleem van de buitencategorie is dat nog eeuwenlang gevolgen gaat hebben voor de mensheid en het leven op de wereld als geheel. 

Door deze klimaatverandering en een aantal andere oorzaken, waarin de industriële landbouw ook weer een factor van belang is, neemt de biodiversiteit op veel plaatsen in de wereld nog voortdurend af en de wetenschap spreekt van de 6e uitstervingsgolf. Met alle gevaren vandien. Industriële landbouw veroorzaakt daarnaast nog tal van andere milieu- en sociale problemen, te veel om in dit kader te gaan opnoemen. Ook belangrijk: om een 66%-ige kans te hebben om de 1.5 graad opwarming niet te overstijgen wordt een bepaald “carbon budget” genoemd in de IPCC-rapporten. Als dit budget evenredig over alle wereldbewoners wordt verdeeld heeft Nederland nog tot 2026 (!!) de tijd om klimaatneutraal te worden. Energie in de toekomst moet duurzaam zijn. Productie van duurzame energie zal nooit het niveau kunnen halen van het huidige fossiele tijdperk. Industriële landbouw is alleen maar mogelijk met een overvloed aan energie. Meino Smits toont in zijn proefschrift aan dat het huidige Nederlandse landbouwsysteem een negatieve energie-efficiëntie heeft: 6 calorieën input, 1 calorie output. Dat is het tegenovergestelde van duurzaam en niet lang meer vol te houden.

Kortom: industriële veehouderij is in het licht van klimaatchaos, afname biodiversiteit en toekomstig energieniveau een onhoudbaar en verwerpelijk system. Toch wordt er in het OneHealth-artikel slechts terloops op klimaat ingegaan en worden er zaken zoals ongewenste vectoren en interactie mens-dier genoemd. Daarbij lezen we dat experts op het gebied van milieu en wildlife nodig zijn in de bestrijding van virussen. Maar deze experts roepen al tientallen jaren dat we op weg zijn naar klimaatverandering en aanverwante crises inclusief een crisis als het huidige coronaprobleem! En dat roepen was al die decennia en is veelal nog steeds aan dovemans oren gericht. De redenatie die in het artikel wordt gevolgd kunnen we plaatsen in de afdeling: als het kalf verdronken is, dempt men de put.

One Health?

Bij de woorden One Health wordt gesuggereerd, dat het om het bevorderen van gezondheid gaat.  Maar op basis van de eerdere omschrijving (“het streven om het humane en veterinaire zorgveld nader tot elkaar te brengen”) blijkt dat het in feite een poging is om een uitwas van het huidige systeem van industriële dierhouderij, te weten zoönosen, zoveel mogelijk te voorkomen of de kop in te drukken. Deze ten principale uiterst ongezonde tak van de landbouw wordt met dít One Health-systeem gefaciliteerd en gelegitimeerd. Wat heb je aan een One Health-benadering, als dat alleen dient om een systeem, dat inherent ongezondheid veroorzaakt, te ondersteunen en te faciliteren. One Health is daardoor mede-oorzaak van gezondheidsproblemen.

Industriële landbouw: gezond of toch vooral ongezond? 

Aarde: de industriële landbouw en met name ook de veehouderij is voor de aarde zeer “ongezond”.

Klimaatverandering met alle inmiddels bekende problemen, waterverbruik, waterverontreiniging, vernietiging van bodemvruchtbaarheid, vernietiging biotopen, milieuverontreiniging etc.

Mens: de industriële landbouw is ook voor de mens zeer ongezond.

Luchtverontreiniging, herbiciden, antibioticumresistentie, fijnstof, klimaatvluchtelingen en schending van mensenrechten. Bovendien veroorzaakt een dieet met veel dierlijke eiwitten, mede bevorderd door een niet aflatende reclamecampagne door de vlees- en zuivellobby gefinancierd met belastinggeld, grote gezondheidsproblemen zoals overgewicht en obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten en vormen van kanker.

Dier: voor de slacht- en productiedieren in de sector is het hele bestaan per definitie zeer ongezond. Maar ook het verdwijnen van wilde soorten, afname van biodiversiteit door klimaatverandering, verwoesting van biotopen en milieuvervuiling kan als ongezond voor deze wilde dieren worden betiteld. 

Kortom, er is veel ongezondheid en weinig gezondheid te bekennen in en in relatie tot de industriële veehouderij en consumptie van dierlijke eiwitten.

One Health volgens Caring Vets

Caring Vets is sterk voorstander van een alternatief OneHealthsysteem, maar dan in iets andere en bredere zin dan de betekenis die in het artikel bedoeld wordt. 

Wij zijn voor One Health voor de aarde en al het leven op aarde, dus ook voor dieren, mens en ecosystemen. 

Industriële veehouderij staat als systeem daar rechtlijnig tegenover: het bedreigt de aarde en al het leven op aarde.

Dus is het sterk verminderen van de productie van dierlijke eiwitten met als uiteindelijk doel het stoppen daarvan een absolute noodzaak, om te beginnen in de westerse wereld.

Wij hopen, dat collegae die nu actief zijn in deze sector, zich realiseren dat ze bijdragen aan een destructief systeem, dat op termijn niet houdbaar is. Ze zijn wetenschappelijk opgeleid, dus de gegevens die in de klimaatwetenschap zijn uitgewerkt en waarover consensus bestaat en de projecties die daaruit volgen, zouden voldoende moeten zijn om hen tot het inzicht te laten komen dat het huidige veehouderijsysteem als onderdeel van een falend economisch systeem gebaseerd op steeds meer en eeuwige groei, aan een grondige herziening toe is.

1. Jan Douwe van der Ploeg, Foodlog, 2018
De wereld zit niet meer op Nederlandse landbouwkennis te wachten.

3. Rapport FAO, 2006 
Livestock’s long shadow

4. Special report IPCC, 2018
Global warming of 1.5 C

5. Leo van Kampenhout, Klimaathelpdesk, 2020
Om een 66% kans te hebben op 1,5 graad zou Nederland in 2026 klimaatneutraal moeten zijn. Waar komt die conclusie vandaan?

6. Meino Smits,  Dissertatie WUR, 2018
De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw : 1950 – 2015 – 2040


7. C.J.A. Bradshaw, P.R.Ehrlich et al
Front. Conserv. Sci., 13 January 2021; Underestimating the Challenges of Avoiding a Ghastly Future
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fcosc.2020.615419/full

8. W.J. Ripple, C. Wolf et al, BioScience, 15.463 scientist signatories from 184 countries.
Volume 67, Issue 12, December 2017, Pages 1026–1028, World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice 

 9. The medical society consortium on climate & health, Medical Alert: Climate change is harming our health

10. Ensia, March 17 2020.
Destruction of habitat and loss of biodiversity are creating the perfect conditions for disease like Covid-19 to emerge