Het bedwelmen voor de slacht van varkens met COշ moet verboden worden. Het brengt ernstig dierenleed met zich mee. Beter alternatief op dit moment is elektrisch bedwelmen, mits optimaal toegepast. Er moet snel meer onderzoek komen naar goede bedwelmingsmethoden voor varkens
Als varkens geslacht worden moeten ze volgens de wet worden bedwelmd. In Nederland bedwelmen de meeste grote slachthuizen varkens met koolstofdioxide gas, afgekort COշ. De methode is in Europa wettelijk toegestaan. Caring Vets vindt dat daar verandering in moet komen, omdat deze bedwelming ernstig lijden van de varkens met zich meebrengt.
Hoe werkt COշ bedwelming?
Bij het bedwelmen met COշgaan varkens groepsgewijs een lift in die ze laat afdalen in een put gevuld met een hoge concentratie COշ-gas. Aangezien COշ zwaarder is dan lucht, bevindt de hoogste concentratie COշ zich onderin de put. De varkens ademen COշ-gas in en dit leidt tot verlies van bewustzijn. Blootstelling aan COշ leidt tot een verzuring van de hersenvloeistof, waardoor de zenuwactiviteit afremt en zo tot bewusteloosheid leidt. Bij de meestal gebruikte concentratie van hoger dan 90% COշ, duurt het ongeveer een halve minuut voor een varken het bewustzijn verliest. Als het varken lang genoeg wordt blootgesteld aan COշ gaat de bewusteloosheid over in de dood.
Aantasting van het welzijn
Bedwelmen met COշ brengt bij varkens ernstige negatieve effecten teweeg.
Ten eerste: COշ gas is zuur. Het gas is daardoor pijnlijk en irriterend wanneer de neusslijmvliezen en het zeefbeen ermee in aanraking komen. Dit geldt zowel voor varkens als voor mensen. Mensen kennen de prikkelende werking van COշ gas waarschijnlijk wel: als koolzuurgas uit frisdrank of bier in de neus en voorhoofdsholte terechtkomt, is dat heel pijnlijk. Onderzoek naar de reacties van varkens op COշ laten een sterke aversieve (afkeer) reactie zien, die waarschijnlijk het gevolg is van deze pijnlijke prikkeling.
Ten tweede: COշ geeft, veel meer dan bijvoorbeeld CO (koolmonoxide) of inerte gassen als helium of stikstof, ademnood en het gevoel te stikken. Het lichaam merkt op dat er teveel COշ in het bloed zit (de hypercapnische reflex). Bij de hoge COշ concentraties tijdens de varkens bedwelming speelt een gecombineerd effect, namelijk naast hypercapnie ook hypoxie (te weinig zuurstof) of zelfs anoxie (ontbreken van zuurstof). Immers de Oշconcentratie is dan niet meer dan 2% in de inademingslucht. Tezamen leidt dat tot ademnood.
Het verschil tussen COշ en een inert gas als helium is uit te leggen door te kijken naar de werking van een ‘suicide bag’. Dat is een zak gevuld met bijvoorbeeld helium, die door mensen wordt gebruikt als methode van zelfdoding. Helium verdringt zuurstof, terwijl de COշ concentratie in het lichaam laag blijft. Zo zak je langzaam in slaap tot bewusteloosheid intreedt. Inademen van COշ geeft daarentegen hevige reacties. Mensen geven aan dat het inademen van COշ bij hen leidt tot ademnood, paniek en het gevoel te stikken.
In onderzoeken is duidelijk aangetoond dat varkens een sterke aversieve reactie hebben op blootstelling aan COշ gas. Het best kan men de effecten van COշ op het varken met eigen ogen aanschouwen. Dat kan in deze overzichtsvideo van Eyes on Animals of door een slachthuis te bezoeken en de COշ bedwelming zelf te observeren, al wordt je in de meeste slachthuizen niet toegelaten én kun je niet bij ieder slachthuis onderin de gaskamer kijken.
Onderzoekers van de Animal Sciences Group omschreven de reacties op COշ als volgt:
‘In de gondel zijn, vanaf het moment dat de gondel naar beneden ging tot het moment het dier volledig ligt, per dier de volgende gedragingen vastgesteld: omdraaien, sprong voorwaarts, achteruitlopen, naar voren vallen, wankelen, zitten, trillen van de hammen, gaspen en zwaar ademen, vallen, glijden, stuiteren, spartelen en fors trappen, oprichten van lichaam, overeind komen, gillen, oprichten van kop. Het omdraaien, een sprong voorwaarts en het achteruitlopen vond plaats op het moment dat de gondel enkele seconden op haar laagste stand was. Deze gedragingen zijn samengevat als een paniekreactie.’(ASG, 2009)
Onderzoeker Velarde constateerde: ‘Alle varkens hebben tijdens de blootstelling aan hoge concentraties COշ (>70%) ademnood (aantoonbaar door hijgen) en vertonen een heftige afkeer tegen de COշ, doordat zij proberen te ontsnappen tot aan het moment dat de bewusteloosheid is ingetreden. Dit is onomstotelijk bewijs dat aantoont dat bij COշ bedwelming het dierenwelzijn in geding is.’ (Velarde et al. 2007)
Uit onderzoek uit 2016 door Merel Verhoeven, Marien Gerritzen, Ludo Hellebrekers en Antonio Velarde bleek dat varkens bedwelmd in 95% COշ gemiddeld sneller bewusteloos werden ( 33 +/- 7 sec) dan in 80% ( 47 +/- 6 sec.). Bedwelmen in 95% COշ betekende een sneller begin van aversieve reacties, maar géén kortere duur van deze reacties. De dieren vertoonden in beide gasconcentraties even lang snuiven, kopschudden, omkeren, springen, naar adem happen. Bovendien vertoonde een groot percentage van de varkens in beide COշ concentraties convulsies (spierkrampen die pijnlijk kunnen zijn) vóórdat ze bewusteloos zijn op het EEG. Dus het toepassen van 95% COշ , zoals de meeste slachthuizen momenteel doen, lijkt geen verbetering voor het dierenwelzijn bij het bedwelmen op te leveren. (noot Caring Vets: na 95% COշ bedwelming is het risico op bijkomen uit de bewusteloosheid wél kleiner dan bij 80%).
Recent onderzoek door Marien Gerritzen van Wageningen Universiteit Research wijst uit dat het toepassen van een andere samenstelling van het gasmengsel, doormiddel van een hoog percentage stikstof toe te passen geen verbetering oplevert voor het dierenwelzijn. De varkens waren iets sneller bewusteloos, echter de periode van hun aversieve reacties was bij alleen COշ of bij COշ + stikstof even lang namelijk 15 seconden ongerief. Op deze wijze een verbetering van het dierenwelzijn bij gasverdoving bereiken blijkt dus niet mogelijk.
Opvallend: COշ werd verboden in NL in 1979
Al in 1978 heeft bedwelmingsexpert en dierenarts Dr. Hoenderken in Nederland onderzoek
gedaan naar het bedwelmen van slachtvarkens met hoge concentraties COշ. Zijn onderzoek toonde aan dat het bedwelmen van slachtvarkens met COշ gepaard gaat met extreme stress, pijn en ademnood voor het varken.
Hoenderken voerde dit experiment in 1979 uit in aanwezigheid van de veterinaire dienst en inspectie. Tijdens dit experiment werd een varken in een plexiglazen box met 80% COշ getakeld om het bedwelmingsproces te kunnen volgen. De veterinaire dienst was zo geschokt bij het aanschouwen van dit experiment, dat de COշ bedwelming per direct werd verboden.
Helaas werd 20 jaar later nieuwe EU‐regelgeving van kracht, Richtlijn EC 93/119, in Nederland van kracht door het Besluit Doden van dieren. Het COշ bedwelmen van slachtvarkens was weer toegestaan en is dat tot vandaag de dag nog steeds.
Wettelijke eisen aan bedwelmingsmethoden
Deze staan in de Europese verordening EC Nr. 1099/2009 inzake de bescherming van dieren bij het doden, die sinds 2013 de Richtlijn heeft vervangen. Kooldioxide gasbedwelming van varkens is toegestaan, als aan bepaalde eisen wordt voldaan, zoals een gasconcentratie hoger dan 80%.
En dat is dus in tegenspraak met artikel 3 van de Verordening waarin staat:
Bij het doden van dieren en daarmee verband houdende activiteiten wordt ervoor gezorgd dat de dieren elke vermijdbare vorm van pijn, spanning of lijden wordt bespaard. (Artikel 3.1)
De verordening stelt zelf in overweging 6: “de aanbevelingen (van de EFSA, 2004) om het gebruik van koolstofdioxide voor varkens en het gebruik van waterbadbedwelming voor pluimvee geleidelijk uit te bannen, zijn niet in deze verordening opgenomen, omdat uit de effectbeoordeling is gebleken dat die uitbanning op dit moment (2009) in de Europese Unie economisch nog niet haalbaar is”. Tien jaar en vele onderzoeken later is de ernst van het lijden onontkoombaar, maar is er in de slachthuizen en op wetsgebied nog niets veranderd.
Conclusie
COշ bedwelming bij varkens gaat gepaard met hevige opwinding en stress, benauwdheid en pijn.
De methode voldoet absoluut niet aan de wettelijke eis dat elke vermijdbare pijn, spanning en lijden de dieren moet worden wordt bespaard.
Het wordt hoog tijd dat COշ bedwelming in de EU geschrapt wordt als toegestane methode van bedwelmen.
In afwachting daarvan adviseert Caring Vets Nederlandse slachthuizen alvast af te stappen van deze methode.
Elektrische bedwelming van varkens is op dit moment een alternatief. Mits de slachthuizen de opdrijfmethoden verbeteren, het bedwelmingsproces optimaal werkt én dat van alle varkens daadwerkelijk wordt vastgesteld dat ze dood zijn vóórdat de varkens het hete broeiwater ingaan
Caring Vets zet zich, zowel in Nederland als binnen Europa, met de Eurogroup for Animals, in voor een verbod op COշ bedwelming voor varkens, door te wijzen op het lijden van varkens door deze bedwelmingsmethode.
bronnen:
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Suicide_bag
[2] Steiner, A.R. et al. Humanely Ending the Life of Animals: Research Priorities to Identify Alternatives to Carbon Dioxide. Animals 2019, 9, 911. Online beschikbaar via https://www.mdpi.com/2076-2615/9/11/911
[3] Velarde et al. Aversion to carbon dioxide stunning in pigs: Effect of carbon dioxide concentration and halothane genotype. Animal Welfare, 16(4):513-522 · November 2007 Online beschikbaar via https://www.researchgate.net/publication/233662005_Aversion_to_carbon_dioxide_stunning_in_pigs_Effect_of_carbon_dioxide_concentration_and_halothane_genotype
[4] Verhoeven M, Gerritzen M, Velarde A, Hellebrekers L, Kemp B. Time to Loss of Consciousness and Its Relation to Behavior in Slaughter Pigs during Stunning with 80 or 95% Carbon Dioxide. Front Vet Sci. 2016;3:38. Published 2016 May 19. doi:10.3389/fvets.2016.00038 – Online beschikbaar via https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4871862/
[5] M. Gerritzen et al, Verbeteren dierenwelzijn tijdens COշ verdoven van slachtvarkens – WUR rapport 1181 – Online beschikbaar via: https://edepot.wur.nl/495792
